3. desember 2015

Rótin fagnar aukinni umræðu um kynferðisbrot í samfélaginu, ekki síst þeirri sem snýr að valdeflingu þolenda. Þar má nefna Druslugöngu, Free the Nipple- og Beauty tips-byltingar þar sem þöggun, vinnubrögð lögreglu og refsileysi er mótmælt. Kynferðislegt ofbeldi skilur hins vegar eftir sig djúp spor sem oft getur verið betra að vinna með í trúnaðarsamtölum við fagfólk áður en slík áföll eru rædd opinberlega. Það er að sjálfsögðu allaf á valdi þolenda hvort og hvenær þeir ræða sína sögu við fjölmiðla og slík umræða hefur marga kosti.

Rótin gaf nýlega út bæklinginn „Ef fjölmiðlar hafa samband. Leiðbeiningar fyrir brotaþola og aðstandendur“ sem ætlaður er þolendum ofbeldisglæpa. Hann inniheldur leiðbeiningar um samskipti við fjölmiðla eftir áföll vegna ofbeldis. Bæklingurinn er þýddur úr ensku með leyfi Canadian Resource Centre for Victims of Crime. Mannréttindaráð Reykjavíkur og Sorpa/Góði hirðirinn styrktu gerð bæklingsins.

Aðdragandi þess að Rótin ákvað að ráðast í þýðingu og útgáfu bæklingsins er sú að færst hefur í aukana að fólk tjái sig um kynferðisbrot og önnur ofbeldisbrot í fjölmiðlum. Stundum er fólk að opna á slíka reynslu í fyrsta skipti. Við teljum að leiðbeiningarnar geti hjálpað þolendum ofbeldis að gera upp hug sinn um það hvernig þeir vilja haga samskiptum við fjölmiðla. Tilgangur Rótarinnar er ekki að draga úr þeim sem kjósa að deila sinni sögu opinberlega heldur skapa umræðu um kosti þess og galla fyrir þolendur.

Bæklingurinn getur hjálpað þolendum að vinna með fjölmiðlum á markvissan og þægilegan hátt eða að hafna því að gera það. Það er þýðingarmikil ákvörðun fyrir þolendur að vera í sambandi við fjölmiðla. Fjölmiðlaumfjöllun getur haft jákvæð eða neikvæð áhrif á bataferli þeirra. Ef þú eða ástvinur þinn hefur orðið fyrir alvarlegum glæp vilja fjölmiðlar tala við þig. Þeir sem ekki hafa áhuga á að tala við fjölmiðla geta hafnað því boði þegar þeim hentar, ofbeldið á ekki að svipta þig réttinum til einkalífs. Allir hafa val um það hvort þeir tala við fjölmiðla eða ekki.

Hvernig er rétt að bera sig að?

Ef þolandi velur að ræða við fjölmiðla er mikilvægt að átta sig á því að hann hefur litla stjórn á því sem sagt er frá og hvernig það er kynnt almenningi. Einnig getur verið mikilvægt að ráðfæra sig við lögfræðing, eða aðra sem þjónusta brotaþola, um hvað megi segja. Ef lögreglurannsókn er í gangi eða málarekstur í undirbúningi getur fjölmiðlaumfjöllun haft áhrif á málaferlin. Það getur verið erfitt að vernda einkalíf sitt og rétt að vera þess viðbúinn því að fjölmiðlar birti hvers eðlis málið er og einstök atriði þess jafnvel þó útgáfubann sé á upplýsingum um málið. Fjölmiðlar geta flutt fréttir af glæpnum, rannsókninni og málaferlunum hvenær sem er, líka eftir að þeim lýkur. Fréttaflutningur þeirra getur komið brotaþolum að óvörum mánuðum og árum síðar. Áhugi og umfjöllun fjölmiðla er mismikil eftir málum og minnkar eftir því sem frá líður. Fréttaflutningur veltur á því hvort sagan er talin „fréttnæm“ og á öðrum fréttum sem berjast um birtingu á sama tíma og tónninn í fjölmiðlaumfjölluninni getur breyst hvenær sem er. Til dæmis geta fjölmiðlar dregið upp jákvæða mynd af brotaþola og síðan getur umfjöllunin skyndilega orðið mjög neikvæð. Oft er ábyrgðin á glæpnum sett á brotaþola, t.d. ef í ljós kemur að hann er á sakaskrá.

Bæklingurinn er aðgengilegur á vef félagsins: https://www.rotin.is/ef-fjolmidlar-hafa-samband/.

Guðrún Ebba Ólafsdóttir, Katrín Guðný Alfreðsdóttir, Kristín I. Pálsdóttir og Þórlaug Sveinsdóttir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 3. desember 2015.

Share This